Mięśniowo-powięziowe punkty spustowe (myofascial trigger points)
Będąc na terapii u fizjoterapeuty lub osteopaty, możliwe że spotkaliście się z określeniem „punkt spustowy”. Postaram się krótko opisać czym one są i co kryje się pod tym pojęciem.
Czym jest punkt spustowy?
Zgodnie z definicją punkt spustowy to bardzo wrażliwe uciskowo miejsce, znajdujące się w obrębie nadmiernie napiętego pasma włókien mięśniowych. Niektórzy autorzy za punkt spustowy uznają również wrażliwe punkty, które możemy znaleźć w skórze, powięzi, więzadłach czy okostnej. Punkt spustowy to miejsce, w którym występuje wyraźne lokalne niedokrwienie, a tym samym niedobór tlenu i energii.
Jak fizjoterapeuta/osteopata odnajduje punkt spustowy?
Punkty spustowe są odczuwane w mięśniu jako pogrubiałe, sztywne, mało elastyczne fragmenty na przebiegu danego pasma włókien mięśniowych. Terapeuta precyzyjnie lokalizuje miejsce wykorzystując do tego chwyt szczypcowy lub palpację w poprzek włókien danego mięśnia. Również reakcja ciała pacjenta stanowi wartościową informację diagnostyczną. Poszukując punktu spustowego, dość często, pacjent reaguje na nacisk punktu wzdrygnięciem się, tzw. reakcja podskoku.
Kiedy możemy sądzić, że uciskany punkt to punkt spustowy, a nie po prostu inny bolesny/wrażliwy punkt w mięśniu?
Aby wrażliwy punkt w mięśniu uznać za punkt spustowy, musi on w trakcie badania (nacisku) wywoływać oprócz bólu lokalnego (w miejscu ucisku i w jego okolicy) również ból rzutowany (promieniowanie dolegliwości w różne, często oddalone od uciskanego punktu, okolice ciała).
Czy punkt spustowy jest rzeczywistym źródłem bólu czy też powstaje na skutek innych przyczyn?
Choć naciśnięcie punktów spustowych bardzo często odtwarza ból, z którym przychodzi pacjent i faktycznie są źródłem jego objawów, to w rzeczywistości punkty spustowe powstają na skutek innych czynników.
Jakie inne dolegliwości może wywoływać aktywny punkt spustowy?
Oprócz dolegliwości bólowych, punkty spustowe mogą również wywoływać ograniczenia zakresów ruchów, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia czuciowe (czucie głębokie – propriocepcja), zaburzenia koordynacji ruchowej, zaburzenia funkcji trawiennych, reakcje z układu autonomicznego (arytmia serca, nudności, zawroty głowy, pocenie się, rozszerzenie/zwężenie naczyń krwionośnych).
Jakie są powody/czynniki powstawania punktów spustowych?
Do najczęściej wymienianych czynników, które przyczyniają się do powstawania punktów spustowych należą: nieprawidłowa postawa ciała, siedzący tryb życia, sport, nadmierna aktywność fizyczna, niedostateczna aktywność fizyczna, nieprawidłowe wzorce ruchowe, stany po operacji, unieruchomienie (np. gips), blizny, przebyte urazy/kontuzje, szybkie, gwałtowne ruchy, wrodzone anomalie anatomiczne, stres, zaburzenia psychologiczne i emocjonalne, nieprawidłowe nawyki żywieniowe, choroby metaboliczne, czynniki środowiskowe (zimno, wilgotnosć).
W jakich dolegliwościach bólowych terapia punktów spustowych może być skutecznym elementem terapii?
Terapia punktów spustowych stanowi ważny element leczenie takich zaburzeń i dysfunkcji jak np.: zespół bólu mięśniowo-powięziowego, ból stawów (np. rzepkowo-udowego, barku), choroba zwyrodnieniowa stawów, zespół cieśni kanału nadgarstka, zespół górnego otworu klatki piersiowej, łokieć tenisisty, łokieć golfisty, kolano skoczka, zespół pasma biodrowo-piszczelowego, zespół mięśnia gruszkowatego, zespół bolesnego miesiączkowania, ból odczuwany w obrębie kręgosłupa (szyjnego, piersiowego, lędźwiowego), ból w obrębie narządu żucia, zaburzenia trzewne, ból głowy o charakterze napięciowym.
Jakie metody są wykorzystywane do pracy z punktami spustowymi?
Do najczęściej wykorzystywanych metod należą: kompresja ischemiczna, masaż tkanek głębokich, masaż poprzeczny, techniki energii mięśniowej, techniki rozluźniania pozycyjnego, suche igłowania (igłoterapia), stretching (rozciąganie), foam rolling (rolowanie na wałku).
